8. รูปํ วิปาโกติกถาวณฺณนา

[765-767] อิทานิ รูปํ วิปาโกติกถา นาม โหติฯ ตตฺถ ยํ กมฺมสฺส กตตฺตา อุปฺปนฺนา จิตฺตเจตสิกา วิย กมฺมสฺส กตตฺตา อุปฺปนฺนํ ตํ รูปมฺปิ วิปาโกติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ อนฺธกานญฺเจว สมฺมิติยานญฺจ; เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ อถ นํ ‘‘ยทิ เต รูปํ วิปาโก, เอวํวิเธน อเนน ภวิตพฺพ’’นฺติ โจเทตุํ สุขเวทนียนฺติอาทิมาหฯ เสสํ ยถาปาฬิเมว นิยฺยาตีติฯ

รูปํ วิปาโกติกถาวณฺณนาฯ

9. รูปํ รูปาวจรารูปาวจรนฺติกถาวณฺณนา

[768-770] อิทานิ รูปํ รูปาวจรารูปาวจรนฺติกถา นาม โหติฯ ตตฺถ ยํ กามาวจรกมฺมสฺส กตตฺตา รูปํ, ตํ ยสฺมา กามาวจรํ, ตสฺมา รูปาวจรารูปาวจรกมฺมานมฺปิ กตตฺตา รูเปน รูปาวจรารูปาวจเรน ภวิตพฺพนฺติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ อนฺธกานํ; เต สนฺธาย อตฺถิ รูปํ รูปาวจรารูปาวจรนฺติ ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ เสสเมตฺถ เหฏฺฐา วุตฺตนยเมวาติฯ

รูปํ รูปาวจรารูปาวจรนฺติกถาวณฺณนาฯ

10. รูปารูปธาตุปริยาปนฺนกถาวณฺณนา

[771-775] อิทานิ รูปราโค รูปธาตุปริยาปนฺโน อรูปราโค อรูปธาตุปริยาปนฺโนติ กถา นาม โหติฯ ตตฺถ ยสฺมา กามราโค กามธาตุปริยาปนฺโน, ตสฺมา รูปราคารูปราเคหิปิ รูปธาตุอรูปธาตุปริยาปนฺเนหิ ภวิตพฺพนฺติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ อนฺธกานํ, เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ เสสํ เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํฯ เกวลญฺหิ ตตฺถ ‘‘รูปธาตุํ อนุเสติ, อรูปธาตุํ อนุเสตี’’ติ ปทํ วิเสโสฯ สา จ ลทฺธิ อนฺธกานญฺเจว สมฺมิติยานญฺจฯ อยํ อนฺธกานํเยวาติฯ

รูปราโค รูปธาตุปริยาปนฺโน อรูปราโค อรูปธาตุปริยาปนฺโนติกถาวณฺณนาฯ

รูปารูปธาตุปริยาปนฺนกถาวณฺณนาฯ

โสฬสโม วคฺโคฯ

17. สตฺตรสมวคฺโค

1. อตฺถิ อรหโต ปุญฺญูปจยกถาวณฺณนา

[776-779] อิทานิ อตฺถิ อรหโต ปุญฺญูปจโยติกถา นาม โหติฯ ตตฺถ เยสํ อรหโต ทานสํวิภาคเจติยวนฺทนาทีนิ กมฺมานิ ทิสฺวา อตฺถิ อรหโต ปุญฺญูปจโยติ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ อนฺธกานํ; เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ อถ นํ ‘‘อรหา นาม ปหีนปุญฺญปาโป, โส ยทิ ปุญฺญํ กเรยฺย, ปาปมฺปิ กเรยฺยา’’ติ โจเทตุํ อปุญฺญูปจโยติ อาหฯ อิตโร ปาณาติปาตาทิกิริยํ อปสฺสนฺโต ปฏิกฺขิปติฯ ปุญฺญาภิสงฺขารนฺติอาทีสุ ภวคามิกมฺมํ อรหโต นตฺถีติ ปฏิกฺขิปติฯ ทานํ ทเทยฺยาติอาทีสุ กิริยจิตฺเตน ทานาทิปวตฺติสพฺภาวโต สกวาที ปฏิชานาติฯ อิตโร จิตฺตํ อนาทิยิตฺวา กิริยาปวตฺติมตฺตทสฺสเนเนว ลทฺธิํ ปติฏฺฐเปติฯ สา ปน อโยนิโส ปติฏฺฐาปิตตฺตา อปฺปติฏฺฐาปิตา โหตีติฯ

อตฺถิ อรหโต ปุญฺญูปจโยติกถาวณฺณนาฯ

2. นตฺถิ อรหโต อกาลมจฺจูติกถาวณฺณนา

[780] อิทานิ นตฺถิ อรหโต อกาลมจฺจูติกถา นาม โหติฯ ตตฺถ ‘‘นาหํ, ภิกฺขเว, สญฺเจตนิกานํ กมฺมานํ กตานํ อุปจิตานํ อปฏิสํเวทิตฺวา พฺยนฺตีภาวํ วทามี’’ติ (อ. นิ. 10.217) สุตฺตสฺส อตฺถํ อโยนิโส คเหตฺวา ‘‘อรหตา นาม สพฺพกมฺมวิปากํ ปฏิสํเวทยิตฺวาว ปรินิพฺพายิตพฺพํ, ตสฺมา นตฺถิ, อรหโต อกาลมจฺจู’’ติ เยสํ ลทฺธิ, เสยฺยถาปิ ราชคิริกานญฺเจว สิทฺธตฺถิกานญฺจ; เต สนฺธาย ปุจฺฉา สกวาทิสฺส, ปฏิญฺญา อิตรสฺสฯ อถ นํ ‘‘สเจ ตสฺส นตฺถิ อกาลมจฺจุ, อรหนฺตฆาตเกน นาม น ภวิตพฺพ’’นฺติ โจเทตุํ นตฺถิ อรหนฺตฆาตโกติ อาหฯ อิตโร อานนฺตริยกมฺมสฺส เจว ตาทิสานญฺจ ปุคฺคลานํ สพฺภาวโต ปฏิกฺขิปติฯ

[781] วิสํ น กเมยฺยาติ ปญฺเห ‘‘ยาว ปุพฺเพ กตกมฺมํ ปริกฺขยํ น คจฺฉติ, ตาว น กมตี’’ติ ลทฺธิยา ปฏิกฺขิปติฯ เสสเมตฺถ ยถาปาฬิเมว นิยฺยาติฯ